UNIWERSYTET GDAŃSKI (UGd.), uczelnia powst. 1970, na bazie gd. WSP (zał. 1946), sopockiej WSE (zał. 1945) oraz m. in. WSN (1970); wykła­dowcy i wychowankowie tych szkół stanowili wówczas  znaczny procent pracowników uczelni. Z 9 wydziałów UGd. największy jest wydział filolog.-hist. (do 1990 jako wydz. humanist. - wtedy razem z psychologią, pedagogiką, naukami politycznymi) obejmujący obecnie: filologię pol., słow., slawist., ang., germ., rom., klas., język i kulturę krajów skand., historię i historię sztuki.

Polonistyka gd. wywodzi się z WSP i późniejszego WSN (1970); WSP uruchomiona 1947 zrazu jako studia wyższe I stopnia, od 1952 studia pełne. Szczupłe początkowo grono gd. polonistów wspierali uczeni z in. ośrodków, zwł. z Torunia i Poznania. Zakładem historii literatury WSP kierował 1948-50 T. Makowiecki z UMK, nast. do 1952 R. Pollak z UAM. Utworzoną potem w 1953 katedrą historii literatury kierował do 1970 A. Bukowski, związani byli z nią etatowo B. Nadolski z UMK i M. Janion z IBL PAN. Wówczas skrystalizowały się gł. obszary tematyczne prac badawczych ośrodka gd.; staropolszczyzna (Nadolski), oświecenie (E. Rabowicz), romantyzm (Janion), 2 poł. XIX w. oraz regionalna literatura Pomorza i Kaszub XIX i XX w. (Bukowski). Kat. jęz. pol. 1956-1970 kierował B. Moroń. To grono profesorskie (prócz Nadolskiego), ich uczniowie oraz przybyli z Wrocławia K. Głombiowski i S. Zabłocki kontynuowało i rozwi­jało prace w UGd.

W Instytucie Filologii Polskiej (od 1970 kolejni dyr.: J. Michno [1970-1981], E. Breza [1981-1991], J. Bachórz [1991-1993], J. Maćkiewicz [1993-1996], I. Kadulska [1996-1999], M. Błażejewski [1999-2005]) działają obecnie zakłady: teorii literatury (A. Martuszewska od 1978), literatury współcz. (1978-1985 Michno, od 1985 M. Czermińska) - oba wywodzące się z wcześniejszego zakł. teorii literatury i lit. współcz. (Michno 1970-1978); zakład historii literatury staropolskiej i oświeceniowej (E. Kotarski od 1991), literatury XIX w.(Bachórz od 1991) - te dwa wywodzące się z d. zakładu historii literatury (E. Rabowicz 1970-1985, Bachórz 1985-1991); współczesnego j. pol.(od 1990 B. Kreja), historii j. pol., dialektologii i onomast. (od 1990 E. Breza) - oba do 1990 jako zakład j. pol. (1970-1978 Kreja, 1978-1981 H. Górnowicz, 1981-1990 Kreja), metodyki naucz. literatury i języka pol. (powstały w czasach WSP najstarszy zakład tego typu w kraju; 1970-1972 U. Wińska, 1972-1980 M. Maternicka, 1980-1984 H. Dwilewicz, 1984-1995 L. Wierzbowski, od 1995 R. Pawłowska); pomorzoznawstwa (do 1995: historii litera­tury i kultury Pomorza XIX i XX w., 1973-1987 Bukowski, G. Skotnicka 1987-1995, J. Samp od 1995); nauki o książce (1973-1986 Głombiowski, 1986-1990 Breza, od 1990 W. Pepliński); dramatu, teatru i filmu (od 1995 J. Ciechowicz).

Odpowiednie zespoły i zakłady zajmowały się i zajmują nadal literaturą staropol. (J. Kotarska, Kotarski - od 1970 do 1981 związany też z Bibl. Gd. PAN, R. Grześkowiak, wcześniej Z. Rynduch, T. Podgórska), literaturą pol.-łac. (Kotarski, K. Ziemba, wcześniej Zabłocki), oświeceniem (Kadulska, K. Maksimowicz, poprzednio także B. Krakowski, Rabowicz, J. Platt), gatun­kami i systemami narracji w prozie XIX i XX w. (Bachórz, Czermińska, Martuszewska, A. Kubale, F. Tomaszewski, B. Oleksowicz, S. Szczepiński - uprzednio także Michno, K. Chruściński, H. Cieślakowa), literaturą i filozofią Młodej Polski  (T. Linkner, wcześniej J. Tuczyński), lit. współcz. (Czermińska, K. Nowosielski, S. Chwin. Błażejewski, K. Turo, J. Keiling, M. Adamiec, S. Rosiek),  teorią literatury i metodologią badań (Martuszewska, Adamiec, Rosiek,  poprzednio także S. Dąbrowski), literaturą dla dzieci i młodzieży (G. Skotnicka, Błażejewski. M. Pomirska), literaturą marynistyczną (Turo, Samp, Błażejewski, Kotarski, poprzednio także Bukowski, Tuczyński, R. Karwacki), literaturą regionalną Kaszub, Warmii i Mazur (Samp, T. Oracki, Linkner poprzednio także Bukowski, J. Drzeżdżon,), pomorskim i wielkopol. pozytywizmem (Bukowski i J. Data), pomorskim pamiętnikarstwem, biografistyką i folklorystyką oraz życiem lit. na Pomorzu Gd. po 1920 i po 1945 (Samp, Turo, poprzednio Bukowski), nauką o książce (E. Piotrowska, T. Radwan-Wińska, I. Zachciał, W. Pepliński, Z. Nowak,  dawniej Głombiowski), związ­kami lit. Polski ze Skandynawią (Data, wcześniej także Z. Ciesielski, później w katedrze skandynaw­istyki), teorią i historią kultury, metodyką dziennikarską (Błażejewski). Specjalizacją z zakresu teatrologii od 1972 kierował dojeżdżający z Łodzi S. Kaszyński (do 1988), a filmoznawstwo prowadził B.W. Lewicki (1975-1981) - potem także A. Habryn, B. Stolarska; obecnie kontynuowane są prace w zakresie badań dramatu i teatru (Ciechowicz, M. Bukowska-Schielmann, Z. Majchrowski), filmu i nowych mediów (T. Szczepański, M. Przylipiak, J. Szyłak). Badana jest także kultura lit. miast nadbałtyckich (Kotarski), teatr dawnej Rzeczypospolitej (Kadulska), związki lit. pol. i kult. żydowskiej (A. Friedrich, Czermińska), literatura popularna (Martuszewska, Błażejewski, M. Kraska), stereotypy kultury (Błażejewski), nowe media (m. in. komiks - Szyłak), prowadzone są badania powinowactw literatury i innych dziedzin sztuki (Czermińska, Błażejewski, Nowosielski). Z terenu językoznawstwa - antroponimia, słowotwórstwo, dialektologia (Breza, Kreja, J. Treder, M. Cybulski, E. Rogowska), słownictwo morskie (E. Łuczyński - także kier. samodz. wydziałowego zakł. logopedii), słownictwo dzieci (B. Szczepińska), słownictwo religijne (Kreja, Pawłowska, J. Kowalewska-Dąbrowska, A. Iwanowska), językowy obraz świata i semantyka porównawcza (J. Maćkiewicz), polszczyzna dawnego Gdańska (Pawłowska).  Krytyką lit. zajmują się Czermińska, Adamiec, Nowosielski, Chwin, Rosiek. Istotnym wkładem w szerzenie wiedzy o lit. i kulturze jest nauk.-bad. projekt. Adamca Biblioteka Literatury Polskiej w Internecie (od 1998). Pracownia dokumentacji teatr. (od 1972) przygotowuje m. in.  leksykon tea­trów Trójmiasta (H. Dyktyńska), gromadzi archiwalia, organizuje wystawy. Publikacje polonist., zamieszczane dawniej m.in. w Gd. Zeszytach Humanist. (1958-67) i w Zeszytach Nauk. Wydziału Humanist. WSP (1965-69) pod red. Bukowskiego, od 1972 ukazywały się m.in. w wydawn. seryjnym: Zeszyty Nauk. Wydziału Humanist.: Prace Hist. lit. (również pod red. Bukowskiego) - obecnie zawieszone. W zakresie dydaktyki - magisterskie i licencjackie dzienne i zaoczne studia filologii polskiej a także bibliotekoznawstwa, magisterskie studia uzupełniające, podypl. studia fil. polskiej, bibliotekoznawstwa i inf. naukowej, studia doktoranckie. Specjalności na studiach magisterskich - nauczycielska, edytorska, bibliotekoznawcza, logopedyczna, teatrologiczna i kulturoznawcza*. Stała współpraca naukowa i dydaktyczna z Bremą (Niemcy) i Grodnem (Białoruś); opieka nad kolegiami nauczycielskimi w Elblągu i Suwałkach. Skład osob.: 87 pracowników naukowo-dyd., doktoranci,  ok. 2 tys. studentów.

A. BUKOWSKI Droga do uniwersytetu w Gdańsku, ?Litery" 1970 nr l, 3; K. CHRUŚCIŃSKI Gdańska humanistyka, tamże 1971 nr 3, archiwum IFP UG.                         

                                         Andrzej Bukowski, Michał Błażejewski

*) Pod koniec kadencji 2002-2005 na studiach dziennych istniało siedem specjalności: nauczycielska, edytorska,  bibliologia i informacja naukowa, logopedyczna, wiedza o teatrze, wiedza o filmie, wiedza o mediach i pracy dziennikarza, na studiach zaocznych natomiast trzy - specjalność nauczycielska, wiedza o kulturze oraz specjalność komunikacja społeczna. Wybór dwóch z tych specjalności stwarzał (po spełnieniu dodatkowych warunków) możliwość kontynuowania studiów II stopnia na innym kierunku (kulturoznawstwo, dziennikarstwo). Ponadto bardzo zaawansowane były prace nad powołaniem trzech nowych kierunków: kulturoznawstwa (powołane 2005), logopedii (powołane 2006) oraz bibliologii i informacji naukowej.