wstecz

Centralny Ośrodek Informacji i Analiz Studenckiego Ruchu Kulturalnego

Zakład Specjalistyczny Biura Kultury i Sztuki “ALMA-ART”

Zespół nawiązujący pośrednio do działalności komisji historycznych dawnego Zrzeszenia Studentów Polskich oraz bezpośrednio do założonego w 1969 roku przez Jerzego Łojkę, ówczesnego studenta historii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Ośrodka Dokumentacji Studenckiego Ruchu Kulturalnego i Artystycznego. Od 1972 do 1976 działał jako Ośrodek Informacji i Analiz, od 1976 do rozwiązania w 1991 - pod nazwą Centralnego Ośrodka. Kierowany kolejne przez Jerzego Łojkę, Rafała Bulińskiego i Tomasza Magowskiego. Gromadził dokumenty dotyczące szeroko rozumianej kultury środowiska studenckiego (pod koniec działalności ponad 40 metrów bieżących archiwaliów), prowadził badania, organizował wystawy, sesje i prelekcje. Zbiory Ośrodka zostały przekazane pod koniec marca 1991 roku do Biblioteki Narodowej w Warszawie. Posiadał trzy filie - w Gdańsku, w Katowicach-Sosnowcu i w Krakowie.

Od 1976 roku - samodzielna i bogata działalność wydawnicza. M.in.: Zeszyt Dokumentacyjny, dwie serie, pod red. T. Magowskiego, poświęcone historii Festiwali Kultury Studentów, notacjom spektakli teatrów studenckich oraz bieżącej dokumentacji wydarzeń; Prasa Studencka pod red. Anity Czarnowskiej, poświęcona historii i współczesności czasopiśmiennictwa studenckiego w Polsce; katalogi - np. Katalog prac doktorskich, magisterskich i ważniejszych opracowań rękopiśmiennych poświęconych studenckiej kulturze pod red. J. Łojki, M. Błażejewskiego i T. Magowskiego. Warszawa 1980, ss. 204; Katalog plakatu studenckiego pod red. T. Magowskiego. Poznań-Warszawa 1983 ss. 240; monografie teatrów m.in.: Studencki Teatr Jedynka pod red. M. Błażejewskiego, Gdańsk-Poznań-Warszawa 1984, ss. 244, ilustr., bibliogr.; klubów studenckich oraz monograficzne opracowania poszczególnych zagadnień m.in.: M. Błażejewski, Kartki z Dziennika Akademickiego. Gdańsk-Poznań-Warszawa 1984, ss. 124, będące syntetycznym ujęciem zjawisk kultury studentów Wybrzeża od czasów możliwie najdawniejszych. W seryjnych wydawnictwach Ośrodka (Zeszyty Dokumentacyjne, Prasa Studencka) ukazało się kilkanaście moich tekstów o charakterze recenzji, dokumentacji i wywiadów. O jego działalności i dokumentacji studenckiej kultury pisałem i mówiłem również przy innych okazjach.

 

Studencki Teatr Jedynka - założony w 1972 roku w I Liceum Ogólnokształcącym w Gdańsku (spektakle w latach 1973 - 1975: Śmierć Kopernika wg własnego scenariusza, Odprawa posłów greckich Jana Kochanowskiego, Drugi pokój Zbigniewa Herberta, Persona według Ingmara Bergmana, To było w Krakowie - montaż poezji młodopolskiej, Mały książę według Saint Exuperé go, Antygona Sofoklesa i wielokrotnie nagradzany Baczyński oparty na montażu tekstów poety), działał początkowo jako teatr szkolny. Od 1976 do 1981 - związany z Uniwersytetem Gdańskim. Skupiał studentów i uczniów szkół trójmiejskich. Głównym animatorem zespołu, jego kierownikiem (do 1979) oraz reżyserem wszystkich spektakli był Krzysztof Babicki. Spektakle okresu studenckiego, oparte bardzo często na własnych scenariuszach: przygotowany jeszcze w okresie liceum - Upadek według Alberta Camusa (1976), następnie - Domek mały (1977), Odejście Głodomora według Tadeusza Różewicza (1978), i układające się w teatralny tryptyk - Diagnoza (1979), Odzyskać przepłakane lata (1980), Powrót do raju (1981), spotykały się zawsze z bardzo żywym przyjęciem nie tylko środowisk akademickich. Zespół należał do ścisłej czołówki teatrów swojej dekady, jego osiągnięcia arystyczne i zaangażowanie społeczne (organizacja przeglądu Teatr studencki - robotnikom - 1980) umieszczają go również w grupie najlepszych teatrów studenckich powojennego Gdańska. Wielokrotnie nagradzany na przeglądach i festiwalach. Z teatrami profesjonalnymi związali się później m.in.: Krzysztof Babicki (reżyser i kierownik artystyczny Teatru Wybrzeże), Anna Gornostaj, Ewa Jendrzejewska, Jerzy Gudejko (aktorzy).

 

Diagnoza - atrofia nadziei?

Teatr studencki w Polsce wczoraj i dziś - lata siedemdziesiąte.

Historia studenckich teatrów ósmej dekady jest historią uwikłaną w paradoksy. I to w paradoksy piętrowe. Z jednej strony możemy odnotować głosy badaczy skarżących się na brak podstawowej bazy dokumentacyjnej (w takową jakoby dokumentację miały być bogatsze zespoły z lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych), z drugiej - to właśnie w latach 1971-1991 działał bardzo dobrze Centralny Ośrodek Informacji i Analiz Studenckiego Ruchu Kulturalnego, zajmujący się gromadzeniem, opracowywaniem i publikacjami także zapisów spektakli studenckich (seria Zeszytów Dokumentacyjnych czy książkowych Monografii Młodego Teatru), nie wspominając już o kilku katalogach czy specjalistycznych bibliografiach (m.in. dotyczących prac magisterskich, doktorskich i innych rękopiśmiennych opracowań kultury studenckiej). Prawie w tym samym czasie zaczęły się ukazywać Monografie Teatru Otwartego Młodzieżowej Agencji Wydawniczej, korespondujące z badaniami problemu węzłowego 11.1. - “Polska kultura narodowa, jej tendencje rozwojowe i percepcja”. Z tego nurtu refleksji wywodzą się chociażby książki Aldony Jawłowskiej Więcej niż teatr, Warszawa 1988, Sławomira Magali Polski teatr studencki jako element kontrkultury, Warszawa 1988 czy nieco wcześniejsza pozycja Tadeusza Nyczka Pełnym głosem. Teatr studencki w Polsce 1970-1975, Kraków 1980. Książki Nyczka i Jawłowskiej dotyczą zresztą prawie wyłącznie teatrów studenckich zaproponowanej mi do omówienia dekady, stąd będę czuł się raczej zwolniony z komentowania działalności kilkuset aktywnych wtedy grup teatralnych i zajmę się próbą uogólnienia tego, co tworzyło tło tej działalności. Są także całkiem liczne publikacje w pracach zbiorowych czy specjalistycznych periodykach (jak np. Małgorzaty Szpakowskiej, Krzysztofa Mroziewicza lub Tadeusza Nyczka w “Dialogu”). Tego okresu dotyczą też trzy grube i solidnie przygotowane przez Jerzego Leszina-Koperskiego Almanachy Ruchu Kulturalnego i Artystycznego ZSP/SZSP, dotyczące odpowiednio lat 1969-72 (wyd.1973), 1973-76 (wyd.1977) i 1977-80 (wyd.1980), uzupełniające publikacje z lat poprzednich i wiernie towarzyszące (choćby przez zrozumiałe pominięcia) temu, co się w ruchu studenckim działo. Nie doczekaliśmy natomiast zapowiadanej przez Koperskiego Encyklopedii Kultury Studenckiej, nie zostały także zamknięte prace nad przygotowywanymi przez Jerzego Łojkę Materiałami do dziejów teatru studenckiego w Polsce (z terenu Polski Północnej wyszukano bez specjalnej pedanterii do tego słownika ponad 80 teatrów i to działających tylko do pamiętnego Sierpnia). Większość tych niskonakładowych wydawnictw dostępna jest jedynie w księgozbiorach prywatnych albo w specjalistycznych działach niektórych bibliotek. Do magazynów Biblioteki Narodowej trafiło pod koniec marca 1991 roku całe archiwum Centralnego Ośrodka Informacji i Analiz Studenckiego Ruchu Kulturalnego i towarzyszące mu zbiory prywatne osób z Ośrodkiem związanych - plakaty, afisze, wydawnictwa zwarte, ciągłe, druki ulotne, maszynopisy, rękopisy, listy, zdjęcia... Należy przyjąć, iż ten - jak napisano w towarzyszącym archiwaliom liście - dar - jednak komuś służy.

Fragment tekstu wygłoszonego podczas sesji Teatr studencki - wyjście z cienia. Krok pierwszy? zorganizowanej w Gdańsku przez Stowarzyszenie Plenipotentów J. Tadeusza 13 - 14 listopada 1997r. i opublikowanego następnie Autograf 1998 nr 1.

 

Informacja dla osób przygotowujących hasła
dotyczące teatrów studenckich do książki

Gdańskie teatry osobne

Materiały archiwalne i publikacje można odnaleźć według poniższych wskazówek:

1. Archiwum Państwowe w Gdańsku, Biblioteka Polskiej Akademii Nauk w Gdańsku, Biblioteki wyższych uczelni Trójmiasta (w działach dokumenty życia społeczengo) ;

2. Zbiory Centralnego Ośrodka Informacji i Analiz Studenckiego Ruchu Kulturalnego - 40 mb. archiwaliów przekazanych w marcu 1991 roku do Biblioteki Narodowej w Warszawie,

3. Wydawnictwa Centralnego Ośrodka Informacji i Analiz Studenckiego Ruchu Kulturalnego (przekazywane regularnie do wszystkich bibliotek uczelnianych);

“Zeszyt Dokumentacyjny” - dwie serie - artykuły, bibliografie, indeksy,

Katalog prac doktorskich, magisterskich i ważniejszych opracowań rękopiśmiennych poświęconych studenckiej kulturze. Red. M. Błażejewski, J.Łojko, T. Magowski, Warszawa 1980 (najbardziej szczegółowe informacje do roku 1980),

Festiwale Studenckich Teatrów Debiutujących START 1970-1980. Pod red. T. Magowskiego, Poznań 1980,

Katalog plakatu studenckiego pod red. T. Magowskiego (materiały z lat 1958-1984). Poznań 1983,

Bibliografia adnotowana wiedzy o działalności kulturalnej młodzieży akademickiej 1945-1985.

Pod red. T. Magowskiego i M. Wróblewskiego (maszynopis - w zbiorach BN),

M. Błażejewski, Kartki z Dziennika Akademickiego, Poznań 1984.

4. Wydawnictwa dokumentacyjne:

Almanach ruchu kulturalnego i artystycznego ZSP (do1968), pod red. W. Sandeckiego i J. Leszina, Warszawa 1968,

Almanach ruchu kulturalnego i artystycznego ZSP (1969-1972), pod red. J.Leszina, E. Mielcarka,
K. Mroziewicza, Warszawa 1973,

Almanach ruchu kulturalnego i artystycznego SZSP (1973-1976), pod red. J. Leszina-Koperskiego,
A. Kaczmarka, Warszawa 1976,

Almanach ruchu kulturalnego i artystycznego SZSP (1977-1980), pod red. J. Leszina-Koperskiego,
Z. Sawickiego, A.K. Waśkiewicza, Warszawa 1980,

Kronika kulturalna ZSP, 1950-1970, pod red. J. Leszina, E. Mielcarka, K. Mroziewicza, Warszawa 1971,

Teatry studenckie w Polsce, red. J. Koenig, Warszawa 1968,

Czasopisma studenckie w Polsce (1945-1970), pod red. A. K. Waśkiewicza, Warszawa 1975,

Czasopisma studenckie w Polsce (1971-1976), pod red. A. K. Waśkiewicza, Warszawa 1977,

Wszystkie pozycje zawierają indeksy, bibliografie i odpowiednie opracowania - nie wymieniam tutaj ksiażek Afanasjewa, Cybulskiego, Kochanowskiego dotyczących teatrów gdańskich, bo to lektura podstawowa; nie wymieniam także serii monografii poświęconych teatrom studenckim i wykazu czasopism lub dodatków studenckich, zwłaszcza trójmiejskich, ani bibliografii zawartości czasopism.